Đã từng có 9 loài người, bây giờ chỉ còn chúng ta. Nhưng loài người mới có thể tiến hóa? Để điều đó xảy ra, cần các quần thể bị cô lập phải chịu áp lực chọn lọc riêng biệt.
Loài người sẽ ngày càng cao lớn hơn
Động vật thường tiến hóa kích thước lớn hơn theo thời gian. Đó là một xu hướng được thấy ở khủng long bạo chúa, cá voi, ngựa và linh trưởng – gồm cả vượn người.
Những loài vượn người ban đầu như Australopithecus afarensis và Homo habilis có kích thước nhỏ, cao từ 120 đến 150cm. Các chủng vượn người sau này như Homo erectus (người đứng thẳng), Neanderthal, Homo sapiens (người tinh khôn)… cao lớn hơn. Con người đã tiếp tục tăng chiều cao trong suốt chiều dài lịch sử, một phần nhờ chế độ dinh dưỡng được cải thiện, nhưng các gien dường như cũng đang tiến hóa.
Tại sao con người ngày càng trở nên cao lớn là điều không có câu trả lời rõ ràng. Một phần, tỷ lệ tử vong thấp có thể thúc đẩy sự tiến hóa về kích thước; tăng trưởng cần có thời gian, vì vậy sống lâu hơn có nghĩa là có nhiều thời gian hơn để phát triển. Nhưng phụ nữ cũng thích đàn ông cao lớn hơn. Vì vậy, cả tỷ lệ tử vong và sở thích hấp dẫn ngoại hình sẽ có khả năng khiến con người tiến hóa theo hướng cao hơn. Ngày nay, những tộc người cao nhất thế giới đều ở châu Âu, dẫn đầu là Hà Lan. Ở đây, nam giới cao trung bình 183cm, nữ 170cm. Một ngày nào đó, hầu hết mọi người có thể cao như vậy hoặc cao hơn thế.
Khi cao lớn hơn, con người trở nên uyển chuyển hơn, nghe có vẻ rất nghịch lý. Trong 2 triệu năm qua, bộ xương của người trở nên nhẹ nhàng hơn khi ít dựa vào sức lực hơn mà dựa nhiều hơn vào các công cụ và vũ khí. Khi nông nghiệp buộc con người phải định cư, cuộc sống trở nên ít vận động hơn, do đó độ chắc của xương giảm đi. Khi ta dành nhiều thời gian hơn trên bàn làm việc với bàn phím và vô lăng, thì những xu hướng này có thể sẽ tiếp tục.
Con người cũng đã giảm cơ bắp so với các loài linh trưởng khác, đặc biệt là ở phần thân trên. Điều đó có thể sẽ tiếp tục. Tổ tiên của chúng ta đã phải săn linh dương và đào rễ cây, sau đó họ cày và gặt trên các cánh đồng. Nay thì khác, các công việc hiện giờ ngày càng đòi hỏi ta phải tiếp xúc nhiều hơn, sử dụng từ ngữ và mã lệnh nhiều hơn. Điều đó buộc ta sử dụng trí óc chứ không phải cơ bắp. Ngay cả đối với những người lao động chân tay như nông dân, ngư dân, thợ thủ công… thì họ cũng có các loại máy móc như máy kéo, máy nâng, động cơ… trợ giúp. Khi sức mạnh thể chất trở nên ít cần thiết hơn trước, cơ bắp của con người sẽ tiếp tục teo lại.
Hàm và răng của ta cũng sẽ nhỏ lại. Các giống vượn người sơ khai ăn thực vật nên có răng hàm và hàm dưới rất lớn để nghiền các loại rau xơ. Khi con người chuyển sang chế độ ăn thịt, sau đó bắt đầu nấu thức ăn, thì hàm và răng dần co lại. Thực phẩm chế biến hiện đại như gà rán, khoai tây chiên, bánh quy thậm chí khiến ta còn nhai ít hơn, vì vậy hàm sẽ tiếp tục co lại và trong tiến hóa tương lai, con người có thể sẽ không còn răng khôn.
Con người tương lai có xinh đẹp hơn bây giờ?
Sau khi con người rời châu Phi 100.000 năm trước, các bộ lạc xa xôi của loài người bị cô lập bởi sa mạc, đại dương, núi non, sông băng và khoảng cách mà ngày đó là vô tận. Ở nhiều nơi trên thế giới, áp lực chọn lọc khác nhau như khí hậu, lối sống và tiêu chuẩn sắc đẹp khác nhau… đã khiến ngoại hình của con người phát triển theo những cách khác nhau. Các bộ lạc thời xa xưa đã phát triển màu da, mắt, tóc và các đặc trưng tách biệt trên khuôn mặt.
Với sự trỗi dậy của nền văn minh và các công nghệ mới, các quần thể này lại được kết nối với nhau. Các cuộc chiến tranh chinh phục, xây dựng đế chế, thuộc địa hóa và làm ăn buôn bán, kể cả buôn người, đã làm tất cả các quần thể thay đổi, giao thoa. Ngày nay, đường bộ, đường sắt và hàng không cũng liên kết con người gần nhau hơn. Thổ dân xưa chỉ đi bộ vài chục cây số để tìm một bộ lạc khác, giờ ta có thể bay hàng ngàn cây số trong ít giờ. Chúng ta ngày càng trở thành công dân thế giới, tự do di chuyển trong thế giới phẳng. Điều đó dẫn tới sau này sẽ tạo ra một thế giới của những người con lai pha trộn người Phi – Âu – Á – Úc – Mỹ đủ 5 châu với da nâu sáng, tóc sẫm, màu da. Có thể tin rằng những đặc điểm khuôn mặt của thế hệ sau này có xu hướng gần với mức trung tính toàn cầu.
Lựa chọn giới tính sẽ đẩy nhanh hơn nữa sự tiến hóa về ngoại hình của con người. Với hầu hết các hình thức chọn lọc tự nhiên không còn hoạt động, lựa chọn bạn đời sẽ đóng một vai trò lớn hơn. Con người có thể trở nên hấp dẫn hơn, nhưng đồng đều hơn về ngoại hình. Phương tiện truyền thông toàn cầu hóa cũng có thể tạo ra các tiêu chuẩn về cái đẹp đồng nhất hơn, thúc đẩy tất cả con người hướng tới một ý tưởng duy nhất về cái đẹp. Tuy nhiên, sự khác biệt về giới tính có thể bị phóng đại nếu đặt con người lý tưởng là đàn ông có vẻ ngoài nam tính và phụ nữ có vẻ ngoài nữ tính.
Các chủng loài mới có xuất hiện?
Đã từng có 9 loài homo, bây giờ chỉ còn loài người chúng ta. Nhưng loài người mới có thể còn tiến hóa? Để điều đó xảy ra, cần các quần thể bị cô lập phải chịu áp lực chọn lọc riêng biệt. Khoảng cách không còn tạo ra sự cô lập nữa, nhưng về mặt lý thuyết, sự cách ly sinh sản có thể đạt được bằng cách giao phối có chọn lọc. Nếu mọi người bị tách biệt về mặt văn hóa, chẳng hạn việc kết hôn dựa trên tôn giáo, giai cấp, đẳng cấp hoặc thậm chí là chính trị… thì các quần thể khác biệt, thậm chí cả các loài, có thể phát triển.
Trong Cỗ máy thời gian, nhà viết tiểu thuyết khoa học viễn tưởng H.G. Wells đã nhìn thấy một tương lai nơi giai cấp tạo ra các loài riêng biệt. Tầng lớp thượng lưu phát triển thành Eloi xinh đẹp nhưng vô dụng và tầng lớp lao động trở thành Morlocks xấu xí, thấp bé.
Trong quá khứ, tôn giáo và lối sống đôi khi đã tạo ra các nhóm khác biệt về mặt di truyền, chẳng hạn như người Do Thái và người Digan. Ngày nay, chính trị cũng chia rẽ con người, liệu nó có thể chia rẽ chúng ta về mặt di truyền? Những người theo chủ nghĩa tự do giờ đây xích gần đến những người theo chủ nghĩa tự do khác và những người bảo thủ kết nối với những người theo chủ nghĩa bảo thủ; nhiều người ở cánh tả sẽ không hẹn hò với những người cánh hữu và ngược lại…
Điều này có thể chia loài người ra thành nhiều loài khác nhau? Chắc là không. Tuy nhiên, trong phạm vi văn hóa chia rẽ con người, điều đó có thể thúc đẩy sự tiến hóa theo những cách khác nhau, ở những người khác nhau. Nếu các nền văn hóa trở nên đa dạng hơn, điều này có thể duy trì và tăng cường sự đa dạng di truyền của con người.
