Một mặt dây chuyền bằng vàng được khai quật gần đây ở Đan Mạch mang dòng chữ sớm nhất được biết đến có hình vị thần Bắc Âu Odin. Các nhà khảo cổ học cho rằng, mặt dây chuyền được làm bằng vàng mỏng, được đóng dấu niên đại từ thế kỷ thứ năm sau Công nguyên, lâu đời hơn 150 năm so với cổ vật lâu đời nhất được biết đến trước đó có đề cập đến thần thoại Bắc Âu.
Lisbeth Imer, nhà nghiên cứu chữ viết tại Bảo tàng Quốc gia Đan Mạch, cho biết: “Đây là lần đầu tiên trong lịch sử thế giới, tên của Odin được nhắc đến. Điều này có nghĩa là thần thoại Bắc Âu bây giờ có thể bắt nguồn từ đầu thế kỷ thứ năm”.
Bracteate – mặt dây chuyền được đóng dấu trên một miếng vàng mỏng – có một dòng chữ runic có nội dung “Ông là người của Odin” ở dạng chữ sơ khai của ngôn ngữ Bắc Âu. Người ta cho rằng, nó đề cập đến chủ nhân của chiếc dây chuyền, một thủ lĩnh hoặc vị vua thời kỳ đồ sắt, người có thể đã coi vị thần này là tổ tiên.
“Tôi nghĩ rằng từ ngữ đề cập đến mô-típ trung tâm mô tả Odin, một người đàn ông với một con ngựa, thủ lĩnh hoặc vị vua địa phương, người tự cho mình là hậu duệ của các vị thần và thần của các vị vua. Chúng tôi có bằng chứng văn học khác rằng các vị vua thích thể hiện mình là hậu duệ của các vị thần”.
Imer và đồng nghiệp của bà, nhà ngôn ngữ học Krister Vasshus, đã dành hơn một năm để giải mã dòng chữ rune trên mặt dây chuyền, là một phần của kho vàng tuyệt đẹp được khai quật ở Jutland, Đan Mạch, vào năm 2021.
Các vị thần Bắc Âu
Trong thần thoại Bắc Âu, Odin là vua của các vị thần; thần chết, trí tuệ, ma thuật và rune; và là “Cha đẻ” của cả thần và người phàm. Mặc dù đền thờ thần Bắc Âu có hàng chục vị thần, nhưng Odin là một trong ba vị thần chính được tôn thờ trong tôn giáo Bắc Âu, cùng với Thor và Frey.
Odin thường được miêu tả chỉ có một mắt, vì theo truyền thuyết, ông đã khoét con mắt còn lại của mình để có được kiến thức vô song. Ông cũng là hình mẫu Bắc Âu của thần Đức Wotan và thần Anglo-Saxon Woden, mặc dù cả hai đều có hai mắt.
Imer cho biết dòng chữ runic dường như bị phong hóa nhiều hơn so với phần còn lại của mặt dây chuyền, có thể vì nó là một dòng chữ thánh được chạm vào để “có được sức mạnh”.
Bà cho biết thêm: “Đó là thời điểm mà tôn giáo được tích hợp nhiều hơn vào cuộc sống hàng ngày. Các nhà lãnh đạo của xã hội chịu trách nhiệm về các hoạt động tôn giáo và thực hiện các nghi lễ để duy trì mối quan hệ tốt đẹp với các vị thần”.
Tuy nhiên, thật khó để giải thích các chữ rune nhỏ vì các từ chạy liền nhau mà không có dấu cách và vì tên “Odin” được viết là “Wodnas” chứ không phải ở dạng thông thường “Wodinas” – có thể vì nó được viết vào thời cổ đại.
Các nhà khảo cổ cho rằng, người Bắc Âu có nguồn gốc từ các dân tộc Bắc Đức đã di cư vào Đan Mạch và các quốc gia Scandinavi khác từ khoảng thế kỷ thứ tư đến thế kỷ thứ nhất trước Công nguyên. Sau thế kỷ thứ tám sau Công nguyên, những người đi biển trở nên nổi tiếng là những người Viking cướp bóc ở châu Âu. Họ đã thành lập các thuộc địa ở một số vùng của Anh, Pháp, Iceland và Greenland trong một thời gian. Một số người Viking thậm chí đã đến Quần đảo Faroe và Newfoundland ở Canada ngày nay .
Việc phát hiện ra chữ khắc đã ảnh hưởng đến việc giải thích các chữ khắc trên các lá vàng khác; hơn 1.000 chiếc đã được tìm thấy ở khắp Bắc Âu và hơn 200 chiếc trong số đó có chữ khắc.
“Chữ khắc trên mặt dây chuyền của Odin thực sự được sao chép từ một trong những lá vàng khác của Vindelev với một mô-típ hơi khác”, Imer nói. “Nhưng người thợ sao chép văn bia đã hiểu sai chữ nghĩa, nên nhiều chỗ chỉ khắc một số nét và đường lộn xộn”.
Cũng có vẻ như chữ cái sao chép được đóng dấu từ cùng một cái khuôn với một cái khác được tìm thấy vào năm 1852 trên đảo Funen của Đan Mạch và được trao cho Bảo tàng Quốc gia, mặc dù dòng chữ của nó chưa bao giờ được giải mã.
“Vì vậy, Bảo tàng Quốc gia đã sở hữu một dòng chữ có chữ Odin trên đó trong 170 năm – nhưng mãi đến gần đây chúng tôi mới biết”, Imer nói.
